با توجه به وسیع بودن ویژگی‌ها و کاربردهای هیدروکربن‌های سنگین، این ترکیبات در اقتصاد جهانی نقش مهمی ایفا می‌کنند و در صنایع مختلف به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
هیدروکربن‌های فوق سنگین به ترکیباتی اطلاق می‌شود که دارای وزن مولکولی بسیار بالا و معمولاً شکل ساختاری پیچیده‌تری نسبت به هیدروکربن‌های سنگین هستند. این ترکیبات معمولاً از زنجیره‌های طولانی کربنی یا ساختارهای حلقوی پیچیده‌تر تشکیل شده‌اند. چند مثال از هیدروکربن‌های فوق سنگین عبارتند از:
1. **آسفالتین (Asphaltene):**
– این گروه از ترکیبات شامل ذرات پیچیده و حلقه‌های کربنی سنگین هستند. آسفالتین‌ها از نفت خام به عنوان بخشی از مواد غیرفرار (non-volatile) تشکیل شده و در مراحل پالایش نفت به عنوان رزیدوئول (مایع باقی‌مانده) به دست می‌آیند.
2. **تار (Bitumen):**
– تار یکی دیگر از نمونه‌های هیدروکربن‌های فوق سنگین است. این ماده اغلب در ترکیبات طبیعی مانند ذغال سنگ و نفت خام یافت می‌شود و به عنوان یک سوخت و ماده اولیه در صنایع پالایشگاهی و ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3. **پیچیده‌های آلیفینی (Complex Aliphatic):**
– این گروه شامل هیدروکربن‌های فوق سنگین با ساختارهای پیچیده‌تر و زنجیره‌های طولانی کربنی است. این ترکیبات معمولاً در نفت خام یافت می‌شوند.
ترکیبات هیدروکربن‌های فوق سنگین به دلیل وزن مولکولی بالا، چگالی بالا، و ویژگی‌های شیمیایی خاص، در صنایعی که نیاز به مواد با ویژگی‌های خاص دارند مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مواد در تولید انواع محصولات نفتی، به عنوان سوخت، و در ساختمان‌سازی به کار می‌روند.
4. **مهمان‌هازای نفت (Naphthenic Acids):**
– این ترکیبات در نفت خام یافت می‌شوند و شامل اسیدهای آلی با زنجیره‌های حلقوی هستند. این اسیدها می‌توانند با سایر مواد در نفت و ترکیبات آلی موجود در مخازن نفت واکنش داشته و اثرات زیست محیطی مختلفی داشته باشند.
5. **پنتان‌ها و هگزان‌ها:**
– این ترکیبات شامل زنجیره‌های طولانی کربنی با ساختارهای پیچیده هستند. آنها به عنوان مواد مخزنی در ترکیبات نفتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و در فرآیند پالایش نفت جهت تولید محصولاتی همچون پارافین‌ها و مشتقات نفت سنگین به کار می‌روند.
6. **ترکیبات آروماتیک:**
– برخی از هیدروکربن‌های فوق سنگین حاوی حلقه‌های آروماتیک با ساختارهای پیچیده می‌باشند. این ترکیبات در نفت خام و سایر محصولات نفتی یافت می‌شوند.
7. **پلیمرها و کوک:**
– در فرآیند تبدیل هیدروکربن‌های فوق سنگین، پلیمرهای سنگین و کوک (مواد جامد حاصل از تجمع هیدروکربن‌ها) نیز تولید می‌شوند. این مواد معمولاً در فرآیندهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
8. **استفاده در تکنولوژی نانو:**
– برخی از هیدروکربن‌های فوق سنگین به عنوان مواد اولیه در تکنولوژی نانو و نانوموادها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
9. **تولید گرما و بخار:**
– هیدروکربن‌های سنگین به عنوان سوخت‌های حرارتی در سیستم‌های گرمایش صنعتی و تولید بخار برای فرآیندهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
10. **تولید الکتریسیته:**
– در نیروگاه‌های حرارتی، هیدروکربن‌های سنگین به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرند تا الکتریسیته تولید شود.
11. **صنعت حمل و نقل:**
– برخی از هیدروکربن‌های سنگین برای تولید سوخت‌های مورد استفاده در وسایل نقلیه از جمله اتومبیل‌ها و موتورسیکلت‌ها استفاده می‌شوند.
12. **تولید مواد شیمیایی:**
– هیدروکربن‌های سنگین به عنوان مواد اولیه در صنایع پتروشیمی جهت تولید محصولات شیمیایی مانند پلاستیک‌ها، رنگ‌ها، رزین‌ها، و مواد شیمیایی دیگر به کار می‌روند.
13. **تولید آب گرم و گرمایش مسکن:**
– در سیستم‌های گرمایش خانگی و تولید آب گرم، هیدروکربن‌های سنگین به عنوان سوخت مصرفی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ترکیبات هیدروکربن‌های فوق سنگین به دلیل ویژگی‌های خاص خود، از جمله چگالی بالا و وزن مولکولی بزرگ، در صنایعی چون پالایشگاه‌ها، صنعت نفت، صنایع شیمیایی، و مصارف ساختمانی به کار می‌روند.